Декларациялар боюнча бай эмес, чиновниктер жана жумушсуздар партияларга ондогон миллион сом түшүрдү. Алар кимдер? Тергөө
Көптөгөн жумушсуздар жана бай эмес адамдар, алардын декларацияларына ылайык, Жогорку Кеңешке шайлоого катышкан партиялар үчүн чиновниктер ондогон миллион сом бөлүп беришкен. Эң ири шайлоо фонддору бар беш партияда Экономист.kg каржылык басылмасы ири суммадагы акчаны ким так эсептегендиги жана мындай каражатты кайдан алгандыгы боюнча ачык маалыматтарды иликтөөгө алган.
Чындыгында, бир нече ондогон чиновниктер жана жумушсуздар партиянын фондуна салым кошуу үчүн "үнөмдөп", "туугандарынан алып", "иштеп", "мүлкүн сатууга" жетишкени белгилүү болду жана көбүнчө ал 1,5 миллион сомду түздү. Алар кимдер жана салымдардын келип чыгышын тараптар өздөрү кандайча түшүндүрүп жатышат, ушул материалдан окуңуз.
Белгилесек, мыйзамдарга ылайык, жеке жактардын партиясы үчүн ыктыярдуу кайрымдуулук кылуу 200 миң сомдон ашпайт, ал эми партиядан талапкердин өздүк каражаттарынын төгүмү — 1.5 млн сом.
• Маалыматтардын көптүгүнөн улам, эң ири шайлоо фонддору бар беш партия - “Мекеним Кыргызстан”, “Биримдик”, “Кыргызстан”, “Ата Мекен” жана “Бир Бол” партиялары боюнча иликтөө жүргүзүлдү.
«Мекеним Кыргызстан»
Бул партия шайлоо фондунун көлөмү боюнча лидер, 18-сентябрга карата 108,2 миллион сомго жеткен. Анын негизги бөлүгү партиянын өз каражаттары, бирок талапкерлердин жеке фонддорунан чегерүүлөрү дагы бар: 14 миң сомдон 1,5 миллион сомго чейин.
Көп суммадагы жардам берген адамдардын арасында жумушсуздар жана ар кандай рангдагы чиновниктер бар:
Улан Садалиев - ал Мекеним Кыргызстан тизмесинде экинчи орунда турат. Эми Садалиев Сокулук районунун акиминин биринчи орун басары кызматынан убактылуу кетти (ал бул кызматта 2017-жылдын августунан бери иштеп келген). Ал 1,5 миллион акчаны партиянын фондуна бере алган. Ал мындай акчаны кайдан алгандыгы белгисиз - Мамлекеттик кадр кызматынын жана Салык кызматынын маалымат базаларында муниципалдык кызматкердин салык декларациялары жок.
Талантбек Сарбагышев - Тизмеде 17-орунду ээлеп, Чолпон-Ата шаардын мэри убактылуу кызматынан кетти. Анын 2018-жыл үчүн Бирдиктүү Салык Декларациясында (БУУ) (башка жылдарда маалымат базаларында декларация жок), киреше 350 миң сом өлчөмүндө көрсөтүлгөн, ошондой эле анын мүлкү такыр жок, бирок ошол эле учурда ал 500 миң сомду партиянын фондуна которгон.
Мирлан Амантуров - Партиялык тизмеде 41-орун. Анын декларациясы азырынча жалпыга жеткиликтүү эмес, анткени мурунку жылдыкы октябрь-ноябрь айларында гана жарыяланат, бирок ал 2019-жылы Бишкек шаарынын вице-мэри болуп иштеген. Июль айынын аягында Амантуров менен ызы-чуу болуп, ал дагы деле муниципалдык кызматкер болуп туруп, партияга 35 миң сом которгон. Андан кийин акча ага кайтарылып берилди, анткени ал дагы деле вице-мэр кызматында турган. Ал 9-сентябрда эсепке бир жарым миллион акча салган.
Эрлан Базарбаев - Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинин юридикалык факультетинин укук жана бажы иши кафедрасынын башчысы. Өзүнүн 1,35 миллион сомун "Мекеним Кыргызстан" партиянын эсебине салган. Ал тизмеде 45-орунда турат.
Самидин Маматалиев - талапкерлердин тизмесинде 59-орунда жана өз каражаттарынын эсебинен 1,5 миллион сом которгон жумушсуз катары көрсөтүлүүдө.
Равшан Абдуллаев - Юстиция министринин экс-орун басары, эми 73-орунда гана талапкерлердин тизмесинде жумушсуз катары кирген. Бирок ага карабастан, ал өзүнүн 1,5 миллион сомун партияга берүүнү чечкен. Анын Бирдиктүү салык декларациясы туралуу базада эч кандай маалымат жок.
Рустам Сакиев - талапкерлердин тизмеси боюнча, "Түндүкэлектр" ишканасынын сатуу бөлүмүнүн башчысы болуп иштейт. Ал партияга 1,4 миллион сом берди, ошол эле учурда "Мекеним Кыргызстан" партиясынан мандат алууну каалагандардын катарында 151-орунда.
Тийиштүү өтүнүч менен редакция партиянын штабына кайрылды. Расмий жооп алынары менен, редакция аны ушул статьяда жана өзүнчө материалда кошумча жарыялайт.
«Биримдик»
18-сентябрга карата “Биримдик” партиясынын шайлоо фонду экинчи орунда туруп, 97,4 миллион сомду түздү. Каражаттардын көпчүлүгү - 64,5 миллион сом - 43 талапкердин 1,5 миллион сомго чегерүүлөрү.
Бул партиядан Жогорку Кеңештин мурунку чакырылыштарынын 30дан ашык депутаттары ат салышууда. Мындан тышкары, мамлекеттик кызматта узак убакыт иштеген чиновниктер (13 адам) бар. Алардын декларацияларын изилдеп жатып, алар партиянын фондуна которгон суммалардын келип чыгышы жөнүндө суроо туулат.
“Биримдик” партиянын фондуна 1.5 сомдон которгон 13 чиновниктин тизмеси:
Улукбек Кочкоров – Эмгек жана социалдык өнүгүү министри 2018-жылдын октябрь айынан бери талапкерлердин тизмесинде экинчи орунда турат. 2009-жылдан бери мамлекеттик кызматкер, ошондой эле парламенттин V чакырылышынын депутаты (2010-2015). 2018-жылы жалпы киреше болгону 343 миң сомду түзгөн. Башка жылдарга декларация жок - демекчи, бул чиновниктин кирешелери жана чыгашалары жөнүндө декларация жөнүндө мыйзамды бузуу болуп саналат.
Аида Касымалиева - тизмеде сегизинчи. КСДПдан акыркы чакырылыштын депутаты жана вице-спикер. Декларацияларга ылайык, анын мүлкү жок. 2017-жылы анын кирешеси 577 миң сомду түзсө, 2018-жылы 673 миң сомду түзгөн.
Замирбек Осмонов - Партиянын 23-талапкери. 20 жылдан бери мамлекеттик кызматта иштеп келет. Финполдун төрагасы болгон. 2015-жылы ал 441 миң сом киреше тапкан. 2016-жылы жалпы киреше 464 миң сомду түзгөн. 2018-жылы ал болжол менен 141 миң сом иштеп тапканын - 11,7 миң айына отчет берген.
Омурбек Бакиров - дагы бир которулган КСДПнын депутаты. Ал үчүн жаңы оюнда ал 30-орунду ээлейт. 2018-жылы ал 86 миң сом киреше көрсөткөн. Декларацияга ылайык, анын башка мүлкү жок. Бирок Биримдикке 1,5 миллион сом топтой алган.
Тагаев Нурдин - шайлоонун алдында Кыргызстандын Россиядагы бажы кызматынын өкүлчүлүгүнүн башчысы. 1,5 миллион сом салым кошту. Талапкерлердин тизмесинде ал 33-орунда турат. 1997-жылдан бери бажы кызматкери. Анын декларациялары жалпыга жеткиликтүү эмес.
Нургазы Нишанов - шайлоо алдында "Кыргызтеплоэнерго" мамлекеттик ишканасынын башкы директору, талапкерлердин тизмесинде 34-орунду ээлейт. 2015-жылы ал Жогорку Кеңештин депутаты катары 335 миң сом киреше тапканын билдирген. 2016-жылы 665 миң сом киреше тапкан.
Аида Исмаилова - "Республика - Ата Журт" фракциясы боюнча акыркы чакырылыштын депутаты жана экс-вице-премьер. Ал талапкерлердин тизмесинде 36-орунда турат. 2015-жылы ал 1,5 миллион сомдон ашык киреше тапкан, ошондой эле беш ЖЧКны ишенип берилген мүлкүнүн тизмесине киргизген. 2016 жана 2017-жылдары анын кирешеси 650 миң сомду түзгөн. 2018-жылы ал 680 миң сом кирешесин көрсөткөн.
Памирбек Жолболдуев - бул талапкер “Биримдиктин” тизмесинде 42-орунда турат жана 1,5 млн. салым кошту. Ал 24 жылдан бери илимий жана окутуучулук ишмердүүлүгүн жүргүзүп келе жатат жана Кыргыз мамлекеттик курулуш, транспорт жана архитектура университетинин проректору. Анда Инновациялык Кесиптер Институтунун негиздөөчүсү болгондон башка эч кандай бизнес катталган эмес.
Абдыбек Дюшалиев - "Республика - Ата Журт" фракциясынан мурунку чакырылыштын депутаты, "Биримдиктен" 57-чи талапкери болуп баратат. Дюшалиевтин 2018-жылга жарыяланган жалгыз декларациясында анын кирешеси 970 миң сом суммасында көрсөтүлгөн.
Курманбек Дыйканбаев - шайлоого чейин ал президенттин парламенттеги ыйгарым укуктуу өкүлү жана парламентке партиядан 58-чи талапкери болуп көрсөтүлгөн. 2015-жылы ал 629 миң сом киреше тапкан. Анын 2018-жылдагы кирешеси 658 миң сомдун чегинде болгон. Башка жылдарга декларациясы жок.
Абдумутал Абдиллахатов - мандатка талапкерлердин тизмесинде 73-орунда турат. 2015-жылдан бери президенттик аппаратта жарандардын кайрылуулары менен иштөө бөлүмүндө эксперт кызматын аркалап келет. 2016-жылга жарыяланган жалгыз декларациясында анын кирешеси 532 миң сомду түзгөн.
Ализа Солтонбекова - мамлекеттик кызматта көп жылдык тажрыйбасы бар, шайлоого чейин - Эмгек жана социалдык өнүгүү министринин орун басары. Ал талапкерлердин тизмесинде 88-орунда турат. 2015-жылы ал 754 миң сом иштеп тапканын көрсөткөн. 2016-жылы киреше 845 миң сомду түзгөн. 2018-жылы - болгону 364 миң сом.
Улан Эсенгул уулу - талапкерлердин тизмесинде 131-чи болуп көрсөтүлгөн, анын кезеги алдыдагы чакырылыштын аягына чейин жетээр-жетпеси белгисиз, бирок ал шайлоо фондуна 1,5 миллион сом которду. Ал өкмөттүн Ысык-Көл облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлү болгон, ага чейин Тоң райондук мамлекеттик администрациясын жетектеп келген. 2015-жылы чиновник 57 миң сом гана иштеп тапкан. 2016-жылы киреше 331 миң сомду түзгөн. Редакция башка жылдар бою декларация тапкан жок.
Тийиштүү өтүнүч менен редакция партиянын штабына кайрылды. Расмий жооп алынары менен, редакция аны ушул макалада жана өзүнчө материалда кошумча жарыялайт.
«Кыргызстан»
Фонддун көлөмү боюнча бул партия үчүнчү орунда турат, ал 90,5 миллион сомго жетти. Кыргызстанда шайлоо фондуна өз каражаттарынан 1,5 миллион сом которгон тогуз талапкер бар, бир талапкер 1 миллион сом кошту.
Фондду түзүү боюнча документтерди жана талапкерлердин расмий тизмесин салыштырганда мандат алууну каалагандардын арасында үч донор жок экени аныкталды. Алардын экөө белгилүү чиновниктер.
1,5 миллион сомду ким берген жана талапкерлердин тизмесинде жоктор:
Мирлан Есенкулов - ал партиянын тизмесинде жок, ал Кыргызстандын Улуттук электр тармагынын филиалынын Таластагы жогорку чыңалуудагы электр тармактары ишканасынын (ТЖЧЭТИ) директорунун кызмат ордуна, бирок ошол эле учурда партияга 1,5 млн. сом салым кошту. Анын декларациялары Мамлекеттик кадр кызматынын жана Салык кызматынын базаларында жок.
Дилшат Абдыразаков - ал дагы талапкерлердин тизмесинде жок, бирок Талас облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлдүн жардамчысы катары партияга 1,5 миллион сом иштеп тапкан. Декларация коомдук доменде эмес, бирок 2019-жылы мыйзамдуу мөөнөттү бузуу менен бирдиктүү салык декларациясын тапшырган декларанттардын тизмесине киргизилген.
Назгуль Канат кызы - партиянын эсебине 1 миллион сом салган, бирок ал талапкерлердин тизмесинде жок. Бул жаран жөнүндө эч нерсе белгисиз, Салык кызматынын маалымат базасында ал жөнүндө маалыматтар жок. Фейсбуктагы баракчасында анын башкы сүрөтүндө Кыргызстан партиясынын "маскасын" колдонот.
Редакция Дилшат Абдыразаков менен байланыша алды жана ситуация кандайча өрчүп кеткендиги боюнча суроо берүүгө жетишти.
«Ооба, мен Кыргызстан партиясынан талапкер болчумун, бирок кийин өз ыктыярым менен тизмеден чыктым. Учурда партия мүчөсү катары шайлоого жардам берүүнү улантып жатам. Акча жөнүндө: ооба, мен аны атайын эсепке котордум. Акча натыйжалуу сарпталат ”, - деди губернатордун жардамчысы өзүнүн 1,5 миллиону менен кантип бөлүнгөндүгү жөнүндө.
БШК эгерде талапкер чын эле партиянын тизмесинде болуп, аны таштап кетсе, 200 миң сомдон ашык акчанын бардыгы ага кайтарылып берилиши керек деп редакцияга кабарлаган.
Ар бири 1,5 миллион сом инвестиция салган "Кыргызстан" партиясынын талапкерлери:
Нурбек Алимбеков - "Кыргызстандан" талапкерлердин тизмесинде 3-орунда, учурдагы парламенттин депутаты. Төрт жыл ичинде (2015-2018) мыйзам чыгаруучу кызматында анын кирешеси 720-880 миң сомго чейин өзгөрүп турган. Буга чейин, Алимбеков өзүнүн салык декларациясында аялынын бизнесинин бир бөлүгүн - Бишкек жана Ош шаарларында комфорт жана премиум класстагы турак-жай комплекстерин куруп жаткан ири курулуш компанияларын жана бир нече коммерциялык фирмаларды көрсөткөн эмес деп жазганбыз.
Азизбек Турсунбаев - 5-орунда. Талапкерлердин тизмесиндеги дагы бир активдүү депутат. 2015-жылы парламентарий жыл бою 73,4 миң сом гана иштеп тапканын көрсөткөн. Кийинки үч жылда анын кирешеси 660-770 миң сомдун чегинде болгон (айына 58 миң).
Дайыр Кенекеев - 31-чи гана орунда. Шайлоого катышканга чейин ал “Учкун” ААКтын директору, андан мурун өкмөттүн Талас облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлү жана кирешеси жетиштүү чиновник болгон. 2018-жылы 457 миң сом киреше тапкан. 2015-2016-жылдары киреше 240 миңдин чегинде болгон (айына 20 миң).
Кубан Мырзаканов - 59-орунда. Жумушсуз, жана буга чейин Өнөр жай, энергетика жана жер казынасын пайдалануу мамлекеттик комитетинин төрагасынын орун басары (ӨЖЭЖКПМК). Ошого карабастан, ал мамлекеттик кызматта иштеп жүрүп, өзүнүн 1,5 миллион сомун партиянын фондусуна жумшай алгандыгы белгилүү болду. Ошол эле учурда, 2016-жылдын бирдиктүү салык декларациясында ал бир жылдык 291 миң сом киреше көрсөткөн (айына 24 миң).
Тилек Нааматбеков - 73-орунда, бирок партияга 1,5 миллион сом берди. Эч кандай деталдары жок жеке ишкер катарында көрсөтүлгөн.
Тийиштүү өтүнүч менен редакция партиянын штабына кайрылды. "Кыргызстан" коомдук байланыш адиси журналисттерди БШКга ушул суроолор менен кайрылууга чакырды. Эгерде партия дагы деле болсо расмий жооп берүүнү кааласа, анда редакция аны ушул макалада жана өзүнчө материалда кошумча жарыялайт.
«Ата Мекен»
18-сентябрга карата партиянын шайлоо фонду 48 миллион сомду түздү. "Ата Мекенде" негизинен ишкердикке талапкерлер шайлоо фондуна ири суммадагы каражаттарды которушту. Бирок, парламентке ат салышкандардын айрымдары мамлекеттик кызматтарда иштеп, бирок ошол эле учурда ишкерлер менен кошо ири суммадагы акча каражатын кошушкан. Партиянын кызыкчылыгы үчүн өз каражаттарын ири өлчөмдө которгон, бирок жалпысынан талапкерлердин тизмесинде жок адамдар дагы бар.
1,5 миллион сомду ким берген жана талапкерлердин тизмесинде жоктор:
Максат Мамбетов - ыктыярдуу жардам катары 200 миң сом, андан кийин талапкер катары 1,3 млн.сом акча которгон. Бирок, ал партиянын тизмесинде жок. “Ата Мекен” партиясынын өкүлдөрү, Экономист.kgнин суроосуна жооп кылып, анын акчасын үгүт өнөктүгү аяктаганга чейин кайтарып бере тургандыктарын билдиришти.
Шайлоо фондуна ири суммадагы салым кошкон чиновниктер:
Эльдар Абакиров - алдыңкы беш талапкердин катарына кошулуп, ал 1,3 млн. сом акча которгон. Азыр ал жумушсуздардын тизмесине киргизилген, бирок ага чейин Экономика министринин орун басары болуп иштеген. 2016-жылы ал өзүнүн декларациясында 232 миң сом кирешесин көрсөткөн. 2018-жылы эле ал 770 миң сом иштеп тапкан.
Талапкер өз салымын комментарийлеп, үй-бүлөсү акчаны кыймылсыз мүлктү сатуунун аркасында алгандыгын, анын бир бөлүгү партияга салым кошууга жумшалганын айтты.
Бектур Айнабаев - Партиядан 30-чу талапкер, 1,4 миллион сом салым кошту. Шайлоо учурунда ал Нарындагы бажы коштоосунун инспекторунун ыйгарым укуктарын убактылуу токтоткон. 2015-жылы ал декларацияларында 414 миң сом кирешесин көрсөткөн.
Биздин редакция аны менен байланышып, ал туугандары жана достору ага шайлоо өнөктүгүнө акча чогултушканын айтты.
«Бир Бол»
"Бир Бол" эң таасирдүү шайлоо фонду бар беш партияны жабат. Бул шайлоолордо саясий бирикме алдын-ала жарышка 38,5 миллион сом сарптайт.
Алмамбет Шыкмаматов - партиядан талапкерлердин тизмесиндеги биринчиси жана "Ата Мекен" партиясынан экс-депутатты. 2015-жылы, салык отчетторуна ылайык, ал болгону 152 миң сом, ал эми 2016-жылы депутат болуп иштегенде 3 миллион сомдон ашык тапкан жана бул акчанын келип чыгышы белгисиз. 2017-жылга карата декларация жок, ал эми 2018-жылы киреше болжол менен 900 миң сомду гана түздү. Декларацияга ылайык, анын эч кандай мүлкү жок (үйү менен кошо). Ал партиянын эсебине 1,5 миллион сом которду.
Нурбек Мурашев - 2019-жылдын май айынан бери жумушсуз жана тизмедеги он биринчи орунда турат. Журналисттер кеңсеге чириген картошка менен келген ошол эле айыл чарба экс-министри.
Мурашев дагы ушул партия менен шайлоого барат: 2015-жылы ал депутаттык мандатты ээлеп, 2017-жылга чейин, айыл чарба министри кызматын алганга чейин калган. Ал 2016-жылга карата декларациясында “50 миң сом” киреше тилкесинде көрсөткөн. Кийинки эки жылда Мурашев жылына 640 миң сом киреше тапты - орто эсеп менен айына 53 миң сом. Анын да, анын жакын тууганынын да мүлкү, ал тургай жеке турак жайы жок, бирок ал 1,5 миллион сом салым кошкон.
Редакция партиянын штабынан түшүндүрмө сурады. Алар "Бир Болдун" талапкерлери Алмамбет Шыкмаматов менен Нурбек Мурашев өзүлөрүнүн каражатын, ошондой эле үгүт иштерин жүргүзүү үчүн алардын тарапташтары, достору жана туугандары тарабынан өз ыктыяры менен берилген каражаттарды инвестициялагандыгын билдиришти.
Белгилей кетсек, талапкерлердин туугандарынын жана досторунун аты-жөнү белгисиз жана партиялардын шайлоо фонддорун түзүү боюнча Нускамага ылайык, белгисиз түрдө кайрымдуулук кылууга тыюу салынат. Партиянын расмий эсебин айланып өтүп, бул адамдар толук аты-жөнүн көрсөтүшкөн жок жана расмий түрдө төлөм жүргүзүшкөн жок.
“Бул акча каражаттарын чогултуунун бир түрү, илгертен бери эле чет жактарда, кыргызча түшүнүк менен айтканда болгон. Биздин партия шайлоо алдындагы үгүт иштерине каражат чогултуу өнөктүктү каржылоонун бирден-бир ишенимдүү жолу деп эсептейт, анткени жарандарды шайлоо процессине тартуу депутаттардын жоопкерчилигин жана шайлоочу менен болгон байланышты күчөтөт », - деп эсептейт “Бир Бол”.
Партияда, талапкерлердин достору жана туугандары эмне үчүн өз маалыматтарын ачык көрсөтүү менен, партия эсебине өз акчаларын эсебине киргизбегенин айткан жок.
Экономист.kg партиялардын шайлоо фонддоруна байкоо жүргүзүүнү улантат.
Экономист.kg финансылык басылмасы биздин материалды даярдоодо көмөктөшкөндүгү үчүн "Жалпы иш" коомдук фондуна ыраазычылык билдирет.
